Η Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «ΚΟΡΑΗΣ» είναι μια από τις μεγαλύτερες Βιβλιοθήκες της Ελλάδας (3η) και περιλαμβάνει 250.000 τόμους περίπου. Ιδρύθηκε το 1792 σαν παράρτημα της Μεγάλης Σχολής της Χίου. Πρώτος πυρήνας ήταν τα βιβλία του Αδαμάντιου Κοραή και λογίων φίλων του της εποχής, Ελλήνων και ξένων.
Πριν την καταστροφή του 1922, υπήρξε η σημαντικότερη βιβλιοθήκη της Ανατολής. Μετά το σεισμό του 1881, στεγάστηκε στο κτήριο που βρίσκεται σήμερα.
Εμπνευστής και θεμελιωτής της Βιβλιοθήκης ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) μεγάλος Δάσκαλος του Γένους των Ελλήνων, λόγιος με σπουδαίο συγγραφικό έργο και βαθειά γνώση της ελληνικής. Σπούδασε στην Γαλλία ιατρική αλλά ουδέποτε άσκησε το επάγγελμα. Πίστευε πάντοτε ότι τα Γράμματα και η Παιδεία θα ελευθέρωναν τη σκλαβωμένη πατρίδα.
Αν και Χιώτης στην καταγωγή –από πατέρα-ουδέποτε ήρθε στο νησί. Παρόλα αυτά, υπέγραφε πάντοτε ως Κοραής ο Χίος.
Είσοδος:
Στην είσοδο (ισόγειο) έχουν τοποθετηθεί πίνακες από τον 14ο έως τον 18ο αιώνα, κυρίως χαλκογραφίες και υδατογραφίες .
Πολύ ξεχωριστή είναι η συλλογή κογχυλιών της Μεσογείου, από τον Διευθυντή του αγγλικού τηλεγραφείου της Χίου (1901) Ιωάννη Κουϊντάνα και ο τρόπος παρουσίασης τους από τον ίδιο.
Στο πωλητήριο εκτίθενται βιβλία που πωλούνται στη Βιβλιοθήκη μας και είναι Χιακές εκδόσεις, Χίων συγγραφέων ή εκδόσεις της Βιβλιοθήκης μας ή του Συλλόγου «Φίλοι της Βιβλιοθήκης». Διατίθενται επίσης κάρτες, αφίσες και γκραβούρες.
Δεξιά και αριστερά στα σκαλοπάτια που οδηγούν στο Αναγνωστήριο και στον 1ο όροφο, η Σφιγξ, το έμβλημα της Χίου, το σύμβολό της. Βρέθηκε σε παλαιάς κοπής χιακά νομίσματα.
Συλλογή Φιλίππου Αργέντη (πρώτη αίθουσα δεξιά στον εισερχόμενο)
Εκτός από βιβλία ανήκουν στη συλλογή του χάρτες, γκραβούρες, πίνακες, τιμητικά μετάλλια, ασημένια αντικείμενα γραφείου της συζύγου του Αλεξάνδρας-Ελένης Σκυλίτση, όπως και η προσωπογραφία του σε μικρό κάδρο.
Στον ίδιο χώρο υπάρχουν, σε προθήκη, τα προσωπικά αντικείμενα του βυζαντινολόγου καθηγητή Πανεπιστημίου, Ακαδημαϊκού και Ιστορικού Κωνσταντίνου Αμάντου. Επίσης παράσημα και τιμητικά μετάλλια του Λεωνή Καλβοκορέση, ο οποίος υπήρξε Δήμαρχος Χίου κατά την γερμανική κατοχή (1940) και ανέπτυξε σπουδαία δράση την περίοδο αυτή (1940—1944).
Αίθουσα Κοραή (δεύτερη αίθουσα δεξιά στον εισερχόμενο)
Περιέχει βιβλία της Συλλογής του Κοραή καθώς επίσης και Συλλογών άλλων δωρητών.
Αναγνωστήριο:
Φτάνοντας στην πόρτα που οδηγεί στο Αναγνωστήριο, μας υποδέχονται οι προτομές των Ιδρυτών και ευεργετών της Βιβλιοθήκης και της Λαογραφικής Συλλογής και Πινακοθήκης αντίστοιχα, του Αδαμάντιου Κοραή και του Φιλίππου Αργέντη . Η μαρμάρινη προτομή του Κοραή είναι έργο του Ιωάννη Κόσσου (1855) και η μπρούτζινη του Φίλιππου Αργέντη του γλύπτη Βάσσου Καπάνταη (1977).
Μπαίνοντας στο Αναγνωστήριο μας εντυπωσιάζει (δεξιά ψηλά πάνω από την πόρτα της αίθουσας Θεοτοκά) η πρώτη σημαία που υψώθηκε το 1912, έτος απελευθέρωσης του νησιού. Αυτή η σημαία έχει την ιστορία της: Όταν ένα κορίτσι η Ευγενία Μαδιά, κόρη του ιατρού Κωνσταντίνου Μαδιά, είδε τον Ελληνικό στόλο στο λιμάνι της Χίου, έβγαλε από το μπαουλάκι της τα υφάσματα που είχε φυλάξει και από αυτά προσπάθησε να φτιάξει την σημαία. Βλέπουμε πως τα χρώματα δεν είναι πιστά της γαλανόλευκης, ούτε 9 οι γραμμές αλλά 7. Εντούτοις ο Διοικητής, τόσο πολύ συγκινήθηκε με την φιλοπατρία και την ενθουσιώδη αυτή κίνηση της δεσποινίδος Μαδιά, ώστε αυτήν ανύψωσε ως την πρώτη σημαία της Ελεύθερης πια Χίου στο Διοικητήριο.
Σε όλους τους τοίχους του Αναγνωστηρίου βλέπουμε τις προσωπογραφίες και τις πνευματικές μορφές των Χίων δωρητών, ευεργετών να κοσμούν το χώρο. Αυτές οι μορφές είναι του Αδαμάντιου Κοραή, Ζωρζή και Ταρσής Δρομοκαΐτη, Λευκής Καλβοκορέση, Ανδρέα Συγγρού, Ιωάννη Ανδρεάδη, Χρήστου Ροδοκανάκη, Σταματίου Πρώιου, Νικολάου Πασπάτη, Λεωνίδα Μίχαλου, Δωρ. Πρώιου, Χωρέμη, Παχνού ,Μιχαληνού και Άμαντου.
Ένα πολύ σπουδαίο έργο που συντάχθηκε από το επιστημονικό προσωπικό του Μεγάλου Ναπολέοντα κατά τα έτη 1809-1822 και αποτελείται από 14 βιβλία με πίνακες (χαλκογραφίες και λιθογραφίες) και 20 επεξηγηματικά τεύχη παρουσιάζεται εν μέρει στον χώρο αυτό (αριστερό άκρο). Είναι δε γνωστό ως η «Περιγραφή της Αιγύπτου» ή ως δώρο του Μ. Ναπολέοντος στον Αδαμάντιο Κοραή για τη συμμετοχή του στην μετάφραση των Γεωγραφικών του Στράβωνος, μοναδικής γεωγραφίας της εποχής.
Δίπλα στο προηγούμενο και αριστερά, βρίσκεται το λιτό γραφείο αλληλογραφίας του Χιώτη συγγραφέα και Δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη, με τον κονδυλοφόρο του και ένα ρολόι. Ο ίδιος, αν και είχε γυρίσει όλο τον κόσμο πουθενά δεν βρήκε τη γαλήνη της πατρίδας, γι΄ αυτό τον λόγο θέλησε να την βρει στη αγκαλιά της πατρώας γης και επέλεξε έτσι τον τόπο της ταφής του, ούτως ώστε να αγναντεύει για πάντα τις ακτές της Ιωνίας, στο «Μεγάλο Ταξίδι» χωρίς επιστροφή.
Δυο προθήκες , ακριβώς δίπλα βλέπει ο επισκέπτης, με συλλογή μετάλλων και μεταλλευμάτων από τη Βόρεια Χίο όπου διατηρούσε εκεί μεταλλείο η οικογένεια Καλουτά, της οποίας προσφορά είναι το περιεχόμενό τους. Στην δεύτερη προθήκη βρίσκεται ο Αστρολάβος.
Βιβλιοθήκη – αίθουσα Γεωργίου Θεοτοκά (δίπλα στο Αναγνωστήριο):
Με 4.000 τόμους προβάλλει μπροστά μας και μας εντυπωσιάζει με το πλούσιο υλικό της και την ταξινόμηση που ο ίδιος ο συγγραφέας και δωρητής επέλεξε. Αφιερώσεις ιδιόχειρες κοσμούν πολλά βιβλία συγχρόνων λογίων και φίλων του. Στο βάθος δεξιά το γραφείο, το κάθισμα γραφείου και οι φωτογραφίες του Γ. Θεοτοκά και της δεύτερης συζύγου του Κοραλίας.
Στον ίδιο χώρο συναντάμε το Αρχείο του Κωνσταντίνου Αμάντου και πάνω από αυτό το πρώτο Γυμνασιακό Απολυτήριο.
1ος όροφος:
Στον προθάλαμο του πρώτου ορόφου κυριαρχούν οι ιστορικοί πίνακες που αναφέρονται στα Ορλωφικά (1770), στην Σφαγή της Χίου 1822, αντίγραφα έργων του Γάλλου ζωγράφου Ε. Delacroix και μια λιθογραφία του.
Στην Πινακοθήκη (δύο αίθουσες) βρίσκουμε πίνακες-πορτραίτα των μελών μεγάλων οικογενειών της Χίου. Οι περισσότερες πίνακες είναι σύγχρονοι με τα πρόσωπα που απεικονίζουν. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα έργα του Paul Dubois γάλλου ζωγράφου και γλύπτη. Αυτά είναι το πορτραίτο του Λεωνίδα Παντ. Αργέντη (1881) και της γυναίκας του Ιουλίας Ράλλη-Αργέντη (1890), το πορτραίτο της κόρης τους Μαρίας-Ιουλίας έργου του 1877 και του γιου τους Παντελή έργο του 1879 όπως και ο πίνακας που εικονίζει δυο από τα παιδιά του Παντελή Αργέντη τον Φίλιππο και την Ιουλία (1899).
Ο Ευστράτιος Αργέντης συνεργάτης του Ρήγα Φεραίου, Ιωάννης Αργέντης και οι υπόλοιποι απαγχονίστηκαν από τους Τούρκους την περίοδο των Σφαγών 1822 ή εσφάγησαν.
Επίσης βλέπουμε 2 αγόρια της οικογένειας Αργέντη, τη Μαρουκώ Αργέντη, τον Ανδριανό και τη Ιουλία. Οι οικογένειες Ράλλη-Σκυλίτση, Μαυροκορδάτοι, Αργέντη κλπ που απεικονίζονται μέλη τους στη δεύτερη αίθουσα δεξιά, έδρασαν στο εξωτερικό και είχαν εμπορικούς οίκους (Ινδία, Αγγλία, Κωνσταντινούπολη). Εκτός από τους πίνακες στην αίθουσα αυτή υπάρχουν και εκθέματα όπως: μετάλλια, νομίσματα, πλακίδια, σταυρός ρώσικος του 17ου αιώνα ασημένιος του Ευστράτιου Αργέντη, μινιατούρες και προτομές φτιαγμένες από ελεφαντόδοντο μελών της οικογένειας Αργέντη.
Στη γωνία προτομή μαρμάρινη της Μαρίας-Ιουλίας Αργέντη, έργο του Paul Dubois, 1876.Στην Τρίτη αίθουσα της πινακοθήκης μέσα σε προθήκη στο μέσον της υπάρχουν προσωπικά αντικείμενα μελών της οικογένειας Αργέντη, όπως το σπαθί του Ελληνικού Διπλωματικού Σώματος, του Φίλιππου Αργέντη.
Ενδυμασίες:
Σε τρεις προθήκες έχουν τοποθετηθεί πορσελάνινα ομοιώματα ενδυμασιών. Αυτά τα αγαλματάκια κατασκευάστηκαν στο Λονδίνο από την D. Court κατά παραγγελία του Φιλίππου Αργέντη, ο οποίος μάλιστα κατέστρεψε τις μήτρες για να έχει μοναδικότητα αυτή η συλλογή. Στο βάθος, υπάρχει ένα κέντημα κρεβατιού από την Ρόδο, δωρεά του Παντελή-Φιλίππου Αργέντη.
Λαογραφική Συλλογή:
Περιλαμβάνει αντικείμενα που ανήκουν σε τέσσερις κλάδους της λαϊκής τέχνης: κεντήματα, υφαντά, φορεσιές και ξυλόγλυπτα. Χρονικά ανήκουν σε διάστημα ενός αιώνα από τα μέσα 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Προθήκες που έχουν κεντήματα και τσεβρέδες, κεντήματα άσπρα κλπ. Φορεσιές ανδρικές και γυναικείες από τα χωριά Πυργί και Καλαμωτή, τη γυναικεία στολή της Ελάτας και την ανδρική του Βροντάδου.
Μια σειρά από δειγματολόγια υφαντών διακοσμημένων θεμάτων από Πυργί, Καλαμωτή και Μεστά. Νύφη από Αι Γιώργη Συκούση και ανδρική φορεσιά από Αι Γιώργη Σταφυλά. Δίπλα η γυναικεία φορεσιά Βολισσού και η ανδρική της πόλεως Χίου. Απέναντι η ανδρική φορεσιά από Μεστά και γυναικεία νυφική από το ίδιο χωριό. Δίπλα φορεσιά από Πυργί καθημερινή και δίπλα γυναικεία φορεσιά.
Ξυλόγλυπτα:
Σκεύη και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι ποιμένες (αρμεοί, καρούχα), γεωργικά εργαλεία (δρεπάνι, διχάλα), όργανα χειροτεχνίας για κατασκευή μαλλιού (ρόκες, αδράχτια, ανέμη), σκεύη απαραίτητα για την προετοιμασία ψωμιού και το ψήσιμό του (σκαφάκια, σκάφες, λεκάνες, προζυμοκούτι, πινακωτές) και άλλα οικιακά αντικείμενα (γουδιά, κουταλάκια, πινάκια).
Βιβλιοστάσια:
Η βιβλιοθήκη διαθέτει πέντε (5) βιβλιοστάσια με βιβλία, τόμους, εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά και εφημερίδες ταξινομημένα κατά είδος, για μελέτη από ερευνητές, μελετητές, συγγραφείς και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο.
